Struktura organizacyjna, kompetencje i zasady działania organów nadzoru budowlanego są określone w 2 ustawach: ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane oraz w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych. Zgodnie z nimi do podstawowych zadań nadzoru budowlanego należy:
- nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów, a w szczególności w zakresie:
– warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia przy wykonywaniu robot budowlanych oraz utrzymywaniu obiektów budowlanych,
– właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
– stosowania wyrobów budowlanych,
- kontrola działania organów administracji architektoniczno-budowlanej,
- badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych,
- kontrola posiadania przez osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie uprawnień do pełnienia tych funkcji,
- nadzór nad rynkiem wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu.